Zondag 12 oktober was er op het Museumplein in de grote stad A. een demonstratie tegen immigratie. Reeds in de middag ging een daar gemaakte foto viral. Een weldoorvoede, blanke man van 28½ brengt met een filtersigaret in zijn ene hand met zijn andere de Hitlergroet. Defend Netherlands staat er op zijn hoodie. Er ist wieder da. Of vragen we het ons nog af?
hetzelfde vaatje
Rosan Smits geeft in Dit is fascisme een duidelijk antwoord. Ja, dit is fascisme en het is er weer. Ja, maar, Er ist wieder da gaat over Hitler en Hitler is nazisme en dat is niet hetzelfde, hoor ik mijn oud-collega geschiedenis die moeilijk rechts in te halen was, al brommen. Hitler, Wilders, Trump, Orban, Le Pen – ze tappen allemaal uit hetzelfde vaatje, toont Smits aan. En dat vaatje is niet een geschrift waar je je op kunt beroepen (de Bijbel, Das Kapital, The Wealth of Nations), maar een vaag lijstje met overeenkomstige vreselijkheden als zich beroepen op een mythisch verleden, complotdenken, alternatieve waarheden verkondigen, zondebokken zoeken en de rechtsstaat ondermijnen. Luister goed naar Wilders’ bijdragen (excusez le mot) in de Tweede Kamer of op straat en je weet hoe heet de soep is.
normaliseren
Ach, al die schreeuwers sterven straks hun eigen dood, zei mijn oma. Ik ben er niet gerust op. Vooral niet omdat sommige middenpartijen fascistoïde populisten of populistische fascisten (ik zeg het maar zoals het is) proberen te normaliseren. Door punten uit hun programma ’s over te nemen. Door serieus met ze in discussie te gaan en zo hun status te normaliseren. Door met ze samen te werken. Gedenk Von Papen, zeggen wij thuis. De conservatieve politicus Von Papen vond het in 1933 een goed plan de heer H. het rijkskanselierschap aan te bieden. Als ik hem omring met betrouwbare politici kan hij geen kwaad, zei hij. De rest is geschiedenis – en geen prettige.
praktische dam
Wat moet je dan doen om fascisme in de knop te breken? Nou, vooral niet normaliseren wat niet normaal is, volgens Smits. Ze citeert, voorafgaande aan de drie hoofdstukken die een praktische dam proberen op te werpen tegen de hitsende horden, de Palestijnse journalist Mariam Barghouti: ‘De enige manier om iets wat op je af komt denderen te stoppen, is er pal voor gaan liggen. En ja, dat ga je voelen. Die golf van geweld raakt je – fysiek, emotioneel, mentaal. Je moet bereid zijn die klap op te vangen.’ En zo is het maar net. Geef dus geen zuurstof aan het veenbrandje, maar gooi er een emmer water overheen. Blijf niet aan de kant staan. Spreek tegen. Benoem leugens. Denk niet: er zit misschien wel iets in. Bescherm kritisch denken. Zeg nee. ‘Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht.’ (H.M. van Randwijk)
Dit is fascisme is een fijn boekje en erg nuttig in deze verwarrende tijden. Voor degenen die hun weltschmerz bevestigd willen zien. Voor hen die twijfelen over wat ze kunnen doen. Die denken: ben ik nou gek of zijn zij het? Voor iedereen die nog gelooft in de zachte krachten, die uiteindelijk zullen overwinnen.
Over Bert Thiel
Bert Thiel (1961) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde in Leiden. Hij gaf ruim dertig jaar les in het voortgezet onderwijs. Nu leest, dicht en schrijft hij.