Waarom we politiek niet alleen aan politici kunnen overlaten

Wie het dagelijkse politieke nieuws volgt, zou het niet zeggen. Daar wordt gesproken over sterke leiders die weten wat het volk wil. De democratie wordt aan alle kanten aangevallen. Toch zijn de initiatieven om de democratie te versterken bruisender dan ooit. Eva Rovers reist door Europa. Aan de hand van vijf mooie reportages illustreert ze in Waarom we politiek niet alleen aan politici kunnen overlaten waar het heen gaat met burgerberaden en burgerparlementen. Als klap op de vuurpijl schetst ze een toekomstbeeld waarin een derde kamer, een wetgevend burgerparlement, bij wet verankerd is.

Het nieuwe democratische ideaal

Burgerberaden zijn geen incidenteel verschijnsel meer. Op steeds meer plekken in Europa wordt gewerkt met een geloot burgerparlement. Zij brengen de werelden van mensen dichter bij elkaar om besluiten te nemen waar de hele samenleving mee is gediend. Steeds meer steden en regio’s zien het belang hiervan in als oplossing voor de gepolariseerde en vastgelopen politiek. Burgerparlementen leren van elkaar. Goede voorbeelden worden overgenomen. Volgens Rovers is er een lopend vuurtje gaande. Maar ze erkent ook dat er veel moed nodig is om deze ontwikkeling verder te helpen, zodat een Derde Kamer het nieuwe democratische ideaal wordt.

Ostbelgien

Het eerste burgerparlement ter wereld is in België, in Ostbelgien aan de oostgrens van het land. In dit piepkleine Duitstalige gewest is een permanente raad van vierentwintig ingelote bewoners. Ieder half jaar worden er acht vervangen door nieuwe leden, die zich over een specifiek onderwerp mogen buigen. Zij mogen aanbevelingen geven aan het parlement, dat de aanbevelingen overneemt. Rovers’ partner, David Van Reybrouck, heeft dit burgerparlement mogen helpen opzetten, waardoor bij Rovers een snaar is geraakt. Ostbelgien is het voorbeeld voor vele andere burgerparlementen in steden zoals Marseille en Aken. Iedere casus heeft zijn eigen uitwerking gekozen. In Parijs heeft het burgerparlement zelfs een wetgevende bevoegdheid. En er worden lessen getrokken, zoals over het aantal adviezen dat je van een burgerparlement mag vragen. De belangrijkste les gaat over de opvolging van de aanbevelingen. Niets is zo dodelijk als wanneer de opbrengsten in een la belanden.

Een hoopvol toekomstperspectief

In de toekomst waar Rovers van droomt, is een burgerparlement, de Derde Kamer, volledig ingebed in het parlementaire bestel. Dit is bij wet zo geregeld. Rovers beschrijft dit scenario vanuit 2038. Zij komt dan als journalist naar de Derde Kamer voor een interview met een burgerparlementariër, omdat op dat moment een initiatiefwet wordt besproken in de Eerste Kamer. Het leidt tot een levendige dialoog waarin alle aspecten van een burgerparlement worden doorgenomen. ‘Wat slim!’, zegt ze regelmatig over de voorbeelden uit haar eigen toekomstscenario, zoals het preferendum waarin burgers een ordening kunnen maken van welke voorstellen van de Derde Kamer hun voorkeur genieten. Toen er eind negentiende eeuw over het algemeen kiesrecht voor mannen, en later voor vrouwen, werd gesproken, leek dat ook allemaal heel utopisch. Een bij wet verankerd burgerparlement klinkt nu nog ver weg, maar misschien is het er al vóór 2038.

Vindingrijk

Aan de hand van gesprekken met sleutelfiguren en burgerparlementariërs vertelt Rovers hoe het werkt in al deze voorbeelden en wat de ervaring is. Ze legt vrij nauwgezet de werking uit en benoemt allerlei vindingrijke oplossingen van de verschillende burgerparlementen. Zeer leerzaam. Maar hoe je het ook wendt of keert: een verhandeling over democratische processen en structuren zal niet iedere lezer even hard boeien. Zelf vond ik het ook niet altijd makkelijk om mijn aandacht bij de inhoud te houden. Dat ligt niet aan Rovers’ manier van schrijven. Door de stijlvorm van interviewgesprekken is Waarom we politiek niet alleen aan politici kunnen overlaten een levendig boek. Het toekomstscenario is een mooie vondst. Met Rovers’ enthousiasme zou deze toekomst zomaar werkelijkheid kunnen worden.