Bevinden we ons in een keertijd, een liminale fase? Veel wijst daarop: de tegenstellingen tussen groepen worden extremer en het oude normaal houdt geen stand. Een mogelijke weg vooruit is Deep Democracy. In haar boek Deep Democracy in de keertijd laat Sandra Bouckaert op praktische wijze zien hoe deze benadering van nut kan zijn in roerige tijden. Een lichtpunt in het donker?
rust, ruimte en reflectie
Deep Democracy in de keertijd is geen boek dat je in één ruk uitleest. Het vraagt om rust, ruimte en reflectie. Bouckaert plaatst de Deep Democracy-benadering midden in ‘de keertijd’: een periode waarin systemen vastlopen, tegenstellingen toenemen en vertrouwde manieren van samenwerken niet langer werken. Juist in zo’n tijd, stelt zij, is het nodig om dieper te luisteren, langzamer te oordelen en meer stemmen toe te laten dan we gewend zijn.
minderheidsstemmen
Deep Democracy is een wijze van besluitvorming waarbij niet alleen de meerderheid telt, maar juist de wijsheid van de minderheid actief wordt meegenomen. In minderheidsstemmen schuilt potentie: een kern van waarheid en inzicht. Besluitvorming wordt zo geen mechanisch maar een menselijk proces. Niet het stemmen staat centraal, maar het verstaan - het daadwerkelijk horen en waarderen van alle stemmen. Volgens Bouckaert is dat vergroten van bewustzijn essentieel om echte verandering mogelijk te maken.
praktijkoefeningen
Wat ik sterk vond, is hoe zij de methode verweeft met de realiteit van nu: snelle verandering, toenemende polarisatie, een wereld waarin systeemtechnieken tekortschieten en menselijke verbinding steeds crucialer wordt. Ze laat zien hoe groepen kunnen omgaan met verschillen, onderhuidse emoties en spanning - niet door deze weg te drukken, maar door ze nieuwsgierig te onderzoeken. Dat doet ze met concrete voorbeelden en praktijkoefeningen waar je direct mee aan de slag kunt. Mooi zijn ook de sprookjes en sages waarmee elk hoofdstuk begint; ze zetten meteen aan tot reflectie.
Enkele inzichten die me zijn bijgebleven:
- Deep Democracy is een manier van kijken - bijna mindful - omdat je je oordeel bewust uitstelt.
- De minderheidsstem is geen last maar een bron van wijsheid. Niet om een besluit terug te draaien, maar om het te verdiepen.
- Conflict hoeft niet vermeden te worden: het ís informatie, een signaal dat iets gehoord wil worden.
- Weerstand bestaat niet; er zijn alleen andere inzichten, meningen en perspectieven. Ze zijn geen obstakels, maar cadeautjes die helpen fouten te vinden, het onuitgesprokene te horen en te vernieuwen.
- Leiderschap is niet sturen maar faciliteren: niet boven de groep staan, maar er middenin.
- Er zijn verschillende gespreksvormen en interventies mogelijk, zoals het Niet Gevoerd Gesprek, ‘naar de plek der moeite’ gaan, embodying the other, en check-ins en check-outs.
vertrouwen, verbinding en verdieping
Deepdemocratische leiders vervullen zowel de rol van leider (richting geven) als die van procesbegeleider (faciliteren). Om dat goed te doen, zijn drie V’s essentieel: vertrouwen, verbinding en verdieping. Vertrouwen bouw je door het zelf te geven - het is een wederzijds proces. Verbinding en verdieping gaan over de relatie met de ander en hoe je die bewust versterkt.
Bouckaert laat zien dat de keertijd geen bedreiging hoeft te zijn, maar een kans om samenwerking eerlijker, dieper en menselijker te maken. Deep Democracy in de keertijd is een boek dat je helpt anders te kijken, anders te luisteren en anders te leiden. Daarmee is het een waardevolle, praktische gids voor iedereen die met groepen werkt - leiders, coaches, teamleden - en zoekt naar samenwerking die meer biedt dan efficiëntie: samenwerking met diepgang, verbinding en menselijkheid.
Over Jan Hoogstra
Jan Hoogstra heeft meer dan 25 jaar ervaring als IT-adviseur en IT-auditor bij grote accountants- en adviesbureaus. Tijdens zijn loopbaan heeft hij veel opdrachten gedaan op het gebied van informatiebeveiliging en optimalisering van de inzet van IT. Jan is directeur bij CognoSense, dat gespecialiseerd is in de menselijke kant van IT.