Mocht Europarlementariër Sophie in 't Veld haar onkostenvergoeding gebruiken naar eigen inzicht? En hoe zit het met Eurocommissaris Frans Timmermans die in zijn dienstauto op campagne ging? Bij het minste of geringste signaal is er al twijfel en commotie in de media en social media. ‘Een beetje integer bestaat niet', zei wijlen Ien Dales tenslotte al toen zij minister van Binnenlandse Zaken was. Chris Kooman, onderzoeker en adviseur op het gebied van integriteit, maakte een bloemlezing van kwesties die hem bijgebleven zijn in zijn boek De verdwenen wethouder en de gevallen burgemeester'. Ter lering ende vermaek voor iedereen met politieke en bestuurlijke ambities: weet hoe kwetsbaar je bent.
34 cases staan centraal in Koomans boek. En ter illustratie zijn in ieder hoofdstuk ook nog andere kwesties opgenomen. Het is een willekeurige keuze, puur gebaseerd op Koomans eigen fascinatie. Soms langer geleden (Tara Singh Varma, de GroenLinks-parlementariër die beweerde dat ze terminaal ziek was ), soms recenter (Onno Hoes, die als burgemeester van Maastricht afsprak met jonge minnaars, waaronder één die ingezet bleek door Pow News). Soms landelijk (PvdA-Kamerlid Paul Tang die de Miljoenennota aan een journalist overhandigde), soms lokaal (wethouder Dejong uit Meerssen die zelfmoord pleegde na een Me-too-schandaal avant la lettre). Soms aantoonbaar fout (de wegens corruptie veroordeelde VVD-gedeputeerde Hooijmaaijers ), soms net over het randje (de Arnhemse burgemeester Paulien Krikke die met een slokje te veel op werd aangehouden). Het langste hoofdstuk is gewijd aan de Roermondse oud-wethouder Jos van Rey (verdere toelichting waarschijnlijk overbodig). Kortom: deze bloemlezing is een bont boeket.
Los van de verschillen tussen de cases, is het interessant dat Kooman ook aandacht besteedt aan hoe het de omstreden bestuurders en politici na de affaires vergaan is. Daar blijkt eigenlijk geen peil op te trekken. De verdwenen wethouder uit de titel is de Maarssense wethouder Sjoerd Swane. Hij werd door de rechter veroordeeld wegens corruptie, maar hij heeft zijn straf nooit uitgezeten omdat hij met de noorderzon vertrok. Jean Paul Gebben, de gevallen burgemeester, raakte zijn baan in Renkum kwijt nadat hij tijdens een piketdienst ging stappen en te veel dronk. Hij kreeg al snel een tweede kans als waarnemend burgemeester in Losser en is inmiddels benoemd in Dronten.
Kooman eindigt het boek met een nabeschouwing waarin hij vijf conclusies trekt. Dat een affaire geen einde van een politieke carrière hoeft te zijn. Dat de media een enorm vergrootglas zijn. Dat er vaak sprake is van een dubbele moraal: eigen misstap of een van een partijgenoot lijkt nooit zo erg als die van een ander. De opvallendste conclusie is dat ervaren bestuurders vaker de fout in gaan dan nieuwelingen. Dat hangt volgens Kooman samen met de conclusie dat zij vaker een gebrek hebben aan tegenspraak en reflectie. Oud-wethouder Rob Oudkerk (die moest aftreden na bezoeken aan prostituees) zegt daarover in De verdwenen wethouder en de gevallen burgemeester: ‘Door macht worden je negatieve karaktereigenschappen vergroot. Je verliest de realiteit uit het oog.'
Over Liesbeth Tettero
Liesbeth Tettero is trainer en coach in het openbaar bestuur (www.publice.nl) en van ambitieuze vrouwen (www.feministerie.nl).
