Er zijn beelden die meer zeggen dan duizend analyses. In mijn boek Marketing in tijden van Trump gebruik ik het beeld van het riet als metafoor voor merken – en leiders – die standhouden in stormachtige tijden. Het riet buigt met de wind, maar breekt niet. Het past zich aan zonder zijn wortels te verliezen. Die dubbele kracht – verankering én wendbaarheid – bepaalt in de 21ste eeuw het verschil tussen wie overleeft en wie sneuvelt in de storm.
Dat beeld kreeg afgelopen week onverwacht een politieke vertaling. De verkiezingsoverwinning van Rob Jetten en D66 was voor velen een lichtpunt in een mentale, koude winter. In een tijd waarin de krachten van veroveren en verdedigen de toon zetten, slaagde Jetten erin een optimistische boodschap van verbinden en verkennen weer op de kaart te zetten.
Strategie van het riet
De metafoor van het riet is geen poëzie, maar strategie. In tijden van permanente crisis – een permacrisis – is overleven geen kwestie van kracht, maar van aanpassingsvermogen. Merken en leiders die te rigide zijn, breken. Maar evenzeer geldt: wie met elke wind meewaait, verliest zijn identiteit. De kunst is om, zoals Darwin het stelde, te evolueren zonder te muteren.
In Marketing in tijden van Trump beschrijf ik dat succesvolle merken twee kwaliteiten combineren:
- Worteling – een sterke kern van waarden, missie en identiteit die niet verandert met de waan van de dag;
- Wendbaarheid – het vermogen om die kern telkens opnieuw te vertalen naar de veranderende tijdsgeest.
Die balans bepaalt de overlevingskansen van merken – en van democratieën. Ze is de essentie van wat ik ‘strategische veerkracht’ noem: trouw blijven aan wie je bent, maar de moed hebben om eigentijds te handelen.
D66 als levend voorbeeld
Precies dat evenwicht belichaamt Rob Jetten. Onder zijn leiding blijft D66 trouw aan haar progressief-liberale wortels in de geest van founding father Hans Van Mierlo: een partij die gelooft in de kracht van verkennen – vrijheid van denken, van wetenschap, van onderwijs – en in verbinden – een inclusieve samenleving waarin diversiteit een kracht is.
Maar tegelijk leest leest Jetten de tijdsgeest (in Nederland en in de westerse wereld), voelt de maatschappelijke wind en weet daarop in te spelen zonder zijn ziel te verliezen. De Nederlandse vlaggen op het podium na zijn overwinning waren daar het zichtbare bewijs van: een gebaar van verankering in het vaderland, zonder in nationalisme te vervallen. Het was symboliek met strategische finesse: herkenbaar voor wie snakt naar trots en houvast, maar open genoeg om ook kosmopolitische kiezers te blijven aanspreken. Rally around the flag, heet dat, als symbool van een verbindend project voor Nederland.
Ook zijn bereidheid om te praten over een strikter migratiebeleid toont diezelfde paradox van het riet: de bereidheid om met nuance en realisme om te gaan met thema’s die het publieke debat domineren, zonder de fundamentele liberale waarden van menselijkheid en inclusie te verloochenen.
Hoop
De komende maanden beloven moeilijk te worden. De verwachting is dat de formatiegesprekken lang gaan duren. En als de poging tot verbinding mislukt, dreigt Nederland nog een stap dichter te komen bij wat historici ‘de Weimarrepubliek’ noemen: een democratie die formeel overeind blijft, maar van binnen wordt uitgehold door verdeeldheid en wantrouwen. In zo’n klimaat krijgen extremen vrij spel – en dan wordt het pas echt winter.
Toch is er reden tot hoop. De zege van Jetten toont dat er nog ruimte is voor leiders die wortels én vleugels hebben. Die trouw blijven aan hun idealen, maar tegelijk de moed hebben om zich te heruitvinden.
Het riet breekt niet. En zolang er leiders zijn die dat begrijpen, schijnt er zelfs in de koudste winter nog altijd een gloed van licht.
Over Fons van Dyck
Fons Van Dyck stond jaren aan het hoofd van Think BBDO en specialiseert zich in strategisch merk- en communicatieadvies voor lokale en internationale ondernemingen en organisaties. Als doctor in de media- en communicatiestudies doceert hij merkstrategie en marketingcommunicatie aan de Vrije Universiteit Brussel.