Aanval op de genoegzaamheid

‘Eurocontrol Beek krijgt nieuw luchtverkeersleidingssysteem’, meldden de kranten kort geleden. Dankzij het nieuwe systeem kunnen de vliegtuigen in de Benelux en Noord-Duitsland nauwkeuriger en efficiënter gevolgd worden, waardoor vluchten korter worden en het brandstofverbruik zal afnemen. Een mooie illustratie van de ideeën die Snijders en Tazelaar in hun boek Klapschaatsen in management uiteen zetten: kennelijk is het mogelijk vliegtuigen met behulp van automatisering sneller - en wellicht ook veiliger - op de plaats van bestemming te krijgen.

Het is iets waar je als leek niet snel bij stilstaat: dat de luchtverkeersleiders nog ruimte hebben een koers voor de vliegtuigen te kiezen die niet de meest efficiënte is. Snijders en Tazelaar laten in hun boek zien dat er wel meer managementprocessen zijn die beter kunnen verlopen. Managers laten zich vaak leiden door theoretische bespiegelingen die er in de loop der jaren ingesleten zijn en niet zijn onderzocht op hun doeltreffendheid. Met behulp van kwantitatief onderzoek weten de twee wetenschappers verschillende mythes uit de managementpraktijk onderuit te halen. Dat gebeurt soms op weinig zachtzinnige wijze: in vergelijkend onderzoek naar het vermogen problemen te voorspellen bij dagelijkse transacties blijken experts in bepaalde situaties slechter te scoren dan studenten. Ook hebben experts grote moeite hun eigen performance te voorspellen. Snijders en Tazelaar plaatsen daarom vraagtekens bij het nut van ervaring en minder grijpbare kwaliteiten als buikgevoel en intuïtie. Deze kunnen zelfs contraproductief zijn, concluderen zij.

‘Klapschaatsen in management’ is de weerslag van vijftien jaar wetenschappelijk onderzoek naar transacties en relaties tussen leveranciers en afnemers en steunt dus op een stevig fundament. Snijders en Tazelaar draaien er niet omheen: zij slaan de huidige managementpraktijk en het onderzoek ernaar met verbazing en ongeloof gade. Gebakken lucht, is hun oordeel over de breed gedeelde overtuigingen en opvattingen over wat goed professioneel management is. Hun ongeloof betreft vooral de grilligheid van die opvattingen en visies. Ze maken gehakt van het type studie waarmee ‘vier kritieke succesfactoren’ worden onderscheiden voor succesvolle managers. Maar ook andere veelgebruikte methodes, zoals het brainstormen, het ‘experience-based continuous learning’ en de ‘Balanced Scorecard’ ontsnappen niet aan hun kritische blik.

Hun eigen betoog is sterk genoeg om deze scherpe toon te rechtvaardigen. Met hun onderzoeksresultaten maken zij hun twijfels over het nut van ervaring en intuïtie meer dan aannemelijk. Ook maken zij gebruik van goede bronnen om hun stelling te staven dat toenemend gebruik van de computer nuttig kan zijn voor de onderneming. Het idee dat een formule in vergelijking met experts op sommige terreinen superieur presteert, blijkt niet nieuw: al in de jaren zeventig en tachtig hebben onderzoekers dat idee kunnen onderbouwen, bijvoorbeeld met onderzoek naar kredietverstrekking en naar de kans op recidive van misdadigers. Uit de mate waarin deze twee onderwerpen uiteenlopen, kan al worden opgemaakt hoe breed toepasbaar de ideeën van Snijders en Tazelaar zijn.

‘Klapschaatsen in management’ is een weerbarstig boek, dat zich niet heel gemakkelijk laat lezen. Maar het betoog van Snijders en Tazelaar is volstrekt duidelijk. Managers moeten oog krijgen voor hun eigen tekortkomingen en leren inzien dat computermodellen - formules - soms beter in staat zijn beslissingen te nemen dan zijzelf. Tegelijk suggereren zij dat het door de genoegzaamheid van veel managers nog wel enige tijd zal duren voordat hun opvattingen gemeengoed zijn. De managers die hun ideeën oppikken kunnen zodoende een voorsprong nemen op de concurrentie, zoals ook schaatsster Tonny de Jong dat ooit deed met de klapschaatsen.