Hoofdstukken van privaatrechtelijk overheidshandelen

VOORWOORD / V
INHOUDSOPGAVE / IX
LIJST MET AFKORTINGEN / XXI
LIJST MET VERKORT AANGEHAALDE LITERATUUR / XXV

DEEL I. INTRODUCTIE / 1

HOOFDSTUK 1
Inleiding / 3
1.1 Inleiding / 3
1.2 Structuur van het boek / 4
1.3 Overheidsprivaatrecht / 8
1.4 Interne rechtsvergelijking / 10

HOOFDSTUK 2
De verhouding tussen publiek- en privaatrecht: geschiedenis en visievorming / 13
2.1 Inleiding / 13
2.2 Het hoofdonderscheid (“summa divisio”) / 14
2.3 Rechtvaardigheid / 16
2.4 Romeins recht / 19
2.5 De scheiding tussen publiek- en privaatrecht / 19
2.6 De overheid in het privaatrecht / 22
2.7 De traditionele visie op de verhouding tussen publiek- en privaatrecht / 23
2.7.1 Gemene rechtsleer / 23
2.7.2 Gemengde rechtsleer / 28
2.7.3 Tweewegenleer / 32
2.8 Andere visies op de verhouding tussen publiek- en privaatrecht / 33
2.8.1 Introductie op de andere visies / 33
2.8.2 Gemeenschappelijke rechtsleer / 33
2.8.3 Andere rechtsleren / 44
2.9 Verklarende factoren / 49
2.10 Functionele rechtsgebieden (governancegebieden) / 52
2.11 Het multifunctionele en contextafhankelijke karakter van het onderscheid / 56
2.12 De karakteristieken van ons rechtsstelsel / 61
2.13 Buitenlandse rechtsstelsels / 65
2.14 Slot / 67

DEEL II. OVERHEIDSRECHTSPERSONEN (INCL. TOEGELATEN OF ERKENDE MAATSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN) / 69

HOOFDSTUK 3
De overheid als publiekrechtelijke rechtspersoon / 71
3.1 Inleiding / 71
3.2 Publiekrechtelijke rechtspersoonlijkheid / 71
3.3 Lichamen waaraan krachtens de Grondwet verordenende bevoegdheid is verleend / 73
3.4 Rechtspersoonlijkheid bij of krachtens de wet / 77
3.5 Geen eigen rechtspersoonlijkheid / 80
3.6 Instellingsvereisten: een wettelijke voorziening / 81
3.7 Deelname aan het privaatrechtelijk rechtsverkeer / 82
3.8 De Staat der Nederlanden als één rechtspersoon / 84
3.9 Slot / 86

HOOFDSTUK 4
De privaatrechtelijk handelende overheid / 87
4.1 Inleiding / 87
4.2 De organen van de publiekrechtelijke rechtspersoon: interne organisatie / 88
4.2.1 Bestuursorganen / 88
4.2.2 De interne organisatie: fasen en soorten bestuurshandelingen / 89
4.2.3 Monistisch en dualistisch stelsel / 91
4.2.4 Mandaat, volmacht en machtiging / 93
4.2.5 Onmiskenbare bevoegdheidsverdeling / 96
4.3 De voorbereiding: overleg, onderhandeling en voorbehoud / 99
4.4 Het beslissingsbevoegde bestuursorgaan ten aanzien van privaatrechtelijke rechtshandelingen / 104
4.4.1 Beslissingsbevoegde bestuursorganen / 104
4.4.2 Toezicht op het besluit tot het verrichten van een privaatrechtelijke rechtshandeling / 109
4.4.3 Rechtskarakter van het besluit tot het verrichten van een privaatrechtelijke rechtshandeling / 111
4.4.4 De toepassing van materiële Awb-voorschriften op het besluit tot het verrichten van een privaatrechtelijke rechtshandeling / 120
4.5 Vertegenwoordiging / 125
4.6 Democratische controle op privaatrechtelijke rechtshandelingen / 131
4.6.1 Democratisch gehalte / 131
4.6.2 De begroting / 132
4.6.3 Voorhangprocedure / 133
4.7 Procederen bij de burgerlijke rechter / 136
4.7.1 Burgerlijke rechter / 136
4.7.2 Het beslissingsbevoegde bestuursorgaan / 136
4.7.3 Procespartij in het burgerlijk geding / 137
4.8 Soorten bevoegdheidsgebreken / 140
4.9 Bekrachtiging / 141
4.9.1 Bekrachtiging van bevoegdheidsgebreken / 141
4.9.2 Mandaatsgebreken / 141
4.9.3 Volmachtsgebreken / 142
4.9.4 Machtigingsgebreken / 143
4.10 Bescherming van gewekt vertrouwen / 144
4.10.1 Legaliteitsbeginsel versus vertrouwensbeginsel / 144
4.10.2 Onmiskenbare bevoegdheidsverdeling / 145
4.10.3 Externe werking / 148
4.10.4 Hooggekwalificeerde professionals: onderzoeksplicht / 152
4.10.5 De verschillende soorten bevoegdheidsgebreken geanalyseerd / 152
4.11 Aansprakelijkheid voor bevoegdheidsgebreken / 162
4.11.1 Een iets ruimere invalshoek / 162
4.11.2 Onbevoegd maar in beginsel niet onrechtmatig? / 165
4.12 Slot / 166

HOOFDSTUK 5
De privaatrechtelijke overheidsrechtspersoon en de toegelaten of erkende maatschappelijke instelling / 169
5.1 Inleiding / 169
5.2 Soorten privaatrechtelijke overheidsrechtspersonen / 170
5.3 De privaatrechtelijke overheidsrechtspersoon / 173
5.3.1 Criteria en mogelijke maatstaven / 173
5.3.2 Definities / 176
5.3.3 Het toepasselijke rechtsregime / 177
5.4 Totstandkoming van privaatrechtelijke overheidsrechtspersonen / 178
5.4.1 Procedurele vereisten / 178
5.4.2 Materiële vereisten / 186
5.4.3 Jurisprudentiële vereisten: de tweewegenleer / 190
5.5 De publiek belang benadering / 190
5.5.1 De drie benaderingen van het deelnemingenbeleid / 190
5.5.2 Privatiseren en nationaliseren / 193
5.5.3 Beheer en zeggenschap / 197
5.5.4 Beleidsdeelneming en tweekapiteinsproblematiek / 199
5.5.5 Democratische controle en informatieverschaffing / 201
5.6 Toegelaten of erkende maatschappelijke instellingen / 202
5.6.1 Toelaten en erkennen als bestuursbevoegdheid / 202
5.6.2 Overeenkomsten en verschillen met privaatrechtelijke overheidsrechtspersonen / 204
5.6.3 De maatschappelijke onderneming; geen algemene wettelijke regeling / 206
5.6.4 Juridische positie semipublieke instellingen / 208
5.6.5 Vermaatschappelijking en verstatelijking / 209
5.7 Financieel onderzoek / 210
5.7.1 Rekenkameronderzoek / 210
5.7.2 De onderzoeksbevoegdheid van de Algemene Rekenkamer buiten het Rijk / 212
5.7.3 Rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT) / 218
5.7.4 De onderzoeksbevoegdheid van decentrale rekenkamers buiten het gemeente- of provinciebestuur / 222
5.8 Bestuursorgaan / 225
5.8.1 Algemeen bestuursrecht / 225
5.8.2 Orgaan van een privaatrechtelijke rechtspersoon / 225
5.8.3 Een wettelijke grondslag / 227
5.8.4 Zonder wettelijke grondslag / 233
5.8.5 Zelfstandig bestuursorgaan / 240
5.8.6 Privaatrechtelijke overheidsrechtspersonen en toegelaten of erkende maatschappelijke instellingen / 243
5.9 Publiek-private samenwerking (PPS) / 244
5.9.1 Samenwerking in een rechtspersoon / 244
5.9.2 Het begrip “publiek-private samenwerking” / 244
5.9.3 PPS en aanbestedingsrecht / 245
5.9.4 PPS bekleed met enig openbaar gezag / 246
5.10 Slot / 247

HOOFDSTUK 6
Beïnvloeding van privaatrechtelijke overheidsrechtspersonen en toegelaten of erkende maatschappelijke instellingen / 249
6.1 Inleiding / 249
6.2 Overheid: publiekrechtelijke rechtspersoon en bestuursorgaan / 251
6.3 Overheidsbelang versus belang van de rechtspersoon / 254
6.4 Verhouding rechtspersonenrecht en sectorspecifieke wetgeving / 259
6.5 Benoemingsbevoegdheid / 262
6.5.1 Algemeen / 262
6.5.2 Bestuur van de overheidsvennootschap / 263
6.5.3 Bestuur van de overheidsstichting / 265
6.5.4 Raad van commissarissen van de overheidsvennootschap / 266
6.5.5 Raad van commissarissen (raad van toezicht) van de overheidsstichting / 269
6.5.6 Benoeming uit hoofde van functie / 271
6.5.7 Sectorspecifieke wettelijke voorschriften / 272
6.5.8 Algemeen vertegenwoordigend orgaan / 274
6.5.9 Transparante benoemingsprocedure? / 275
6.5.10 Samenvatting / 277
6.6 Samenstelling van het bestuur en de raad van commissarissen / 278
6.6.1 Algemeen / 278
6.6.2 Belang van de rechtspersoon: geen bindende instructies / 279
6.6.3 Brugfunctie: ruggespraak / 282
6.6.4 Deskundigheden van ambtenaren en ambtsdragers / 284
6.6.5 Adviserend lid / 285
6.6.6 Bestuurder of commissaris met persoonlijke belangen / 285
6.6.7 Regeringswaarnemer / 286
6.6.8 Overheidscommissaris / 287
6.6.9 Ambtelijke en politieke verantwoordelijkheid / 289
6.6.10 Doctrine – eigen standpunt / 293
6.7 Bezoldiging / 294
6.7.1 Algemeen / 294
6.7.2 Het rechtspersonenrechtelijke regime / 295
6.7.3 Sectorspecifieke wetgeving / 298
6.7.4 Wet normering topinkomens / 298
6.7.5 Gemeentewet, Provinciewet en Waterschapswet / 301
6.7.6 Algemeen vertegenwoordigend orgaan / 302
6.8 Goedkeuringsbevoegdheid / 303
6.8.1 Algemeen / 303
6.8.2 Overheidsvennootschap / 303
6.8.3 Overheidsstichting / 307
6.8.4 Sectorspecifieke wettelijke goedkeuringsbevoegdheden / 309
6.9 Aanwijzingsbevoegdheid / 313
6.9.1 Algemeen / 313
6.9.2 Overheidsvennootschap / 314
6.9.3 Overheidsstichting / 317
6.9.4 Sectorspecifieke wettelijke aanwijzingsbevoegdheden / 320
6.10 Bijzondere publieke waarborgen / 328
6.10.1 Bijzondere wettelijke waarborgen / 328
6.10.2 Bijzondere wettelijke beschermingsconstructies / 329
6.10.3 Taakverwaarlozing / 333
6.11 Slot / 334

HOOFDSTUK 7
De keuze voor de publiekrechtelijke of privaatrechtelijke rechtspersoon / 337
7.1 Inleiding / 337
7.2 De publieke taak is contingent van aard / 339
7.3 Verschillen tussen publiekrechtelijke en privaatrechtelijke rechtspersonen / 341
7.3.1 Publiek belang versus belang van de rechtspersoon / 341
7.3.2 Beïnvloedingsmogelijkheden, inrichting en zelfstandigheid / 343
7.3.3 Totstandkomingsvereisten / 346
7.4 De betekenis van het publiekrecht / 348
7.4.1 Rechtsstatelijke vereisten / 348
7.4.2 Voorkeursnormen / 349
7.4.3 De toepasselijkheid van normen van publiekrechtelijke herkomst / 351
7.5 Privaatrechtelijke rechtspersoon bekleed met openbaar gezag / 353
7.6 Herkenbaarheid / 355
7.7 Algemene wettelijke regelingen? / 357
7.7.1 Privaatrechtelijke overheidsrechtspersonen / 357
7.7.2 Toegelaten en erkende maatschappelijke instellingen / 358
7.8 Slot / 361

DEEL III. PRIVAATRECHTELIJKE OVERHEIDSHANDELINGEN / 363

HOOFDSTUK 8
Het onderscheid tussen publiek- en privaatrechtelijke rechtshandelingen / 365
8.1 Inleiding / 365
8.2 De relevantie van het besluitbegrip / 366
8.3 De elementen van het besluitbegrip / 367
8.3.1 Besluitbegrip en toegang tot de rechter / 367
8.3.2 Wettelijke elementen van het besluitbegrip / 368
8.3.3 Eenzijdigheid: verborgen element / 372
8.4 Titels voor publiekrechtelijk optreden / 373
8.4.1 Meerdere titels voor publiekrechtelijk optreden / 373
8.4.2 Een specifieke wettelijke titel / 373
8.4.3 Een algemene wettelijke titel / 375
8.4.4 Beleidsregels als titel / 378
8.4.5 Publieke taak als titel / 380
8.4.6 Ongeschreven recht als titel / 382
8.4.7 Internationaal recht of Unierecht als titel / 385
8.5 Toepassing / 388
8.5.1 Enige rechtsfiguren op de grens van publiek- en privaatrechtelijk overheidshandelen / 388
8.5.2 Subsidies / 389
8.5.3 Concessies / 396
8.5.4 Overheidsovereenkomsten / 405
8.5.5 Overheidsschadevergoeding / 407
8.6 Slot / 410

HOOFDSTUK 9
Tweewegenleer / 413
9.1 Inleiding / 413
9.2 Tweewegenleer: achtergrond en verhouding met publiekrecht / 414
9.2.1 Doctrine: keuzevrijheid versus absoluut primaat van de publiekrechtelijke weg / 414
9.2.2 Motieven van de overheid voor de keuze van het privaatrecht / 415
9.2.3 Bezwaren tegen privaatrechtelijk overheidshandelen / 416
9.3 De doorkruisingsformule / 417
9.3.1 De jurisprudentie vóór het Windmill-arrest / 417
9.3.2 Het Windmill-arrest: reikwijdte doorkruisingsformule / 418
9.3.3 Voorvraag: voorziet de wet er zelf in? / 420
9.3.4 Eerste ijkpunt: inhoud en strekking van de regeling / 424
9.3.5 Tweede ijkpunt: bescherming van de belangen van de burgers / 426
9.3.6 Derde ijkpunt: vergelijkbaar resultaat / 428
9.3.7 Toepasselijkheid van alle ijkpunten? / 430
9.3.8 Taak voor de wetgever? / 431
9.3.9 Rechtsgevolgen van een onaanvaardbare doorkruising / 432
9.3.10 Doorkruising en de bestuursrechter / 434
9.3.11 De doorkruisingsformule gewogen / 436
9.4 Andere maatstaven / 437
9.4.1 Algemeen / 437
9.4.2 Wet en legaliteits- en specialiteitsbeginsel / 438
9.4.3 Misbruik van een privaatrechtelijke bevoegdheid / 439
9.4.4 Grond- en mensenrechten en algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 441
9.4.5 Misbruik van omstandigheden / 443
9.5 Toepassing: de geoorloofdheid van de privaatrechtelijke weg / 443
9.5.1 Enige toepassingen van de tweewegenleer en de doorkruisingsformule / 443
9.5.2 Bevoegdheidstoekenning aan privaatrechtelijke overheidsrechtspersonen / 443
9.5.3 Handhaving langs privaatrechtelijke weg / 445
9.5.4 Kostenverhaal langs privaatrechtelijke weg / 454
9.6 Slot / 460

HOOFDSTUK 10
Normen van publiekrechtelijke herkomst / 461
10.1 Inleiding / 461
10.2 Wijzen van doorwerking van publiekrechtelijke regels in een privaatrechtelijke rechtsverhouding / 461
10.3 Europees recht / 463
10.3.1 Recht van de Europese Unie / 463
10.3.2 Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden / 464
10.4 Nationale wet- en regelgeving / 464
10.5 Schakelbepalingen: art. 3:14 BW en art. 3:1 lid 2 Awb / 466
10.5.1 Codificatie toepasselijkheid normen van publiekrechtelijke herkomst / 466
10.5.2 Art. 3:14 BW / 466
10.5.3 Art. 3:1 lid 2 Awb / 468
10.5.4 Art. 3:14 BW en art. 3:1 lid 2 Awb: overeenkomsten en verschillen / 470
10.6 Grond- en mensenrechten / 472
10.6.1 Toepasselijkheid grond- en mensenrechten / 472
10.6.2 Beperkingssystematiek EVRM en Grondwet / 474
10.7 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 478
10.7.1 De doorwerking van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 478
10.7.2 Geen marginale redelijkheidsmaatstaf / 480
10.7.3 Omvang van de rechtstreekse werking / 481
10.7.4 Het gewicht vande algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 483
10.7.5 Verhouding met open normen: in het bijzonder de redelijkheid en billijkheid / 485
10.7.6 Verhouding grond- en mensenrechten en algemene beginselen van behoorlijk bestuur / 488
10.8 Beleid over privaatrechtelijk overheidshandelen / 488
10.9 Doorwerking van een publiekrechtelijke regel en rechtsgevolgen / 492
10.9.1 Schakelbepalingen laten rechtsgevolgen in het midden / 492
10.9.2 Nietig en vernietigbaar / 492
10.9.3 Inkleuring privaatrechtelijke open normen / 494
10.10 Toepassing van normen van publiekrechtelijke herkomst / 495
10.10.1 Doorwerking van algemene beginselen van behoorlijk bestuur in het privaatrecht / 495
10.10.2 Formeel zorgvuldigheidsbeginsel / 496
10.10.3 Vertrouwensbeginsel / 499
10.10.4 Het gelijkheidsbeginsel als beginsel van gelijke kansen / 501
10.11 Slot / 506

HOOFDSTUK 11
Openbare zaken / 509
11.1 Inleiding / 509
11.2 Overheidszaken en de toegankelijkheid voor het publiek / 509
11.2.1 Overheidszaken / 509
11.2.2 Voor het publiek toegankelijke zaken / 510
11.2.3 Niet voor het publiek toegankelijke zaken / 511
11.3 Afgrenzing: wat wordt onder een “openbare zaak” verstaan? / 512
11.3.1 Duidelijke wettelijke begripsomschrijving ontbreekt / 512
11.3.2 Zaak / 512
11.3.3 Openbaar / 513
11.4 Rechtskarakter en toepasselijk recht / 515
11.5 Ontstaan, tenietgaan en kenbaarheid van openbaarheid / 517
11.5.1 Ontstaan van openbaarheid / 517
11.5.2 Tenietgaan van openbaarheid / 520
11.5.3 Kenbaarheid van openbaarheid / 521
11.6 Zaken buiten de handel? / 523
11.7 Gewoon en bijzonder gebruik / 525
11.7.1 Eigenaarsbevoegdheden en het onderscheid tussen gewoon en bijzonder gebruik / 525
11.7.2 Gewoon gebruik versus bijzonder gebruik / 526
11.7.3 Privaatrechtelijke toestemming en voorwaarden / 529
11.7.4 Het vragen van een financiële vergoeding / 533
11.8 Beheer / 539
11.8.1 Beheer en onderhoud / 539
11.8.2 Grondslag voor beheershandelingen: legaliteit / 541
11.8.3 Handhaving / 543
11.8.4 Kostenverhaal / 547
11.9 Semi-openbare zaken / 550
11.9.1 Publieke toegankelijkheid / 550
11.9.2 Semi-openbare zaken en PPS / 554
11.10 Toepassing / 556
11.10.1 Een aantal (semi-)openbare overheidszaken nader beschouwd / 556
11.10.2 Openbare wegen / 556
11.10.3 Openbare wateren / 559
11.10.4 Stranden en bodem van de zee / 562
11.10.5 Overheidsgebouwen / 565
11.11 Wenselijke en toekomstige positionering van openbare zaken / 567
11.11.1 Knelpunten huidige situatie / 567
11.11.2 Een publiekrechtelijke eigendomsfiguur dan wel een bestuursrechtelijk zaaksbegrip? / 568
11.11.3 Aanpassing Awb, BW of bijzondere wet? / 570
11.12 Slot / 575

HOOFDSTUK 12
Overheidsovereenkomsten / 577
12.1 Inleiding / 577
12.2 Soorten overheidsovereenkomsten / 578
12.2.1 Onderscheid naar object van de overeenkomst / 578
12.2.2 Gemengde overeenkomsten / 578
12.2.3 Privaatrechtelijke overheidsovereenkomsten / 579
12.2.4 Publiekrechtelijke overeenkomsten / 580
12.2.5 Besluitvervangende overeenkomsten / 584
12.2.6 Typologie van publiekrechtelijke overeenkomsten / 585
12.2.7 De betekenis van de kwalificatie van de overeenkomst als “publiekrechtelijk” / 586
12.3 Convenanten, gentlemen’s agreements, PPS en toezeggingen / 587
12.3.1 Algemeen / 587
12.3.2 Convenanten / 588
12.3.3 Gentlemen’s agreements / 589
12.3.4 Publiek-private samenwerking (PPS) / 589
12.3.5 Toezeggingen / 593
12.4 Contractsvrijheid en wettelijke inperkingen / 594
12.4.1 Contractsvrijheid / 594
12.4.2 Wet markt en overheid / 595
12.4.3 Aanbestedingswet 2012 / 600
12.5 Privaatrechtelijke overheidsovereenkomsten nader beschouwd / 607
12.5.1 Motieven om te contracteren / 607
12.5.2 Contractspartij aan overheidszijde / 608
12.5.3 Toepasselijk recht en bevoegde rechter / 608
12.5.4 Totstandkoming / 610
12.5.5 Geldigheid / 613
12.5.6 Uitvoering / 618
12.6 Bevoegdhedenovereenkomsten nader beschouwd / 627
12.6.1 Motieven om te contracteren / 627
12.6.2 Contractspartij aan overheidszijde / 630
12.6.3 Kwalificatie, toepasselijk recht en bevoegde rechter / 632
12.6.4 Totstandkoming: afbreken onderhandelingen / 637
12.6.5 Geldigheid / 637
12.6.6 Uitvoering / 645
12.6.7 Positie van derden / 655
12.7 Uitvoeringsovereenkomsten nader beschouwd / 657
12.7.1 De plaats van de uitvoeringsovereenkomst in de doctrine / 657
12.7.2 Wettelijke uitvoeringsovereenkomst / 658
12.7.3 Buitenwettelijke uitvoeringsovereenkomst / 660
12.7.4 Rechtsbescherming / 661
12.7.5 Positie van derden / 661
12.8 Algemene voorwaarden (standaardovereenkomsten) / 662
12.9 Toepassing / 669
12.9.1 Enige specifieke overheidsovereenkomsten nader bekeken / 669
12.9.2 Subsidieovereenkomsten / 669
12.9.3 Overeenkomsten op het terrein van de ruimtelijke ordening / 672
12.9.4 Overeenkomsten op het terrein van het belastingrecht / 679
12.9.5 Reguleringsovereenkomsten / 682
12.9.6 Overeenkomsten tussen overheden: gemeenschappelijke regelingen / 686
12.10 Een algemene wettelijke regeling? / 687
12.11 Slot / 691

HOOFDSTUK 13
Rechtsbescherming / 693
13.1 Inleiding / 693
13.2 Verdeling van rechtsmacht / 694
13.3 Voorbereidingshandelingen / 696
13.3.1 Het besluit tot het verrichten van een privaatrechtelijke rechtshandeling / 696
13.3.2 De weigering van de goedkeuring van het voorbereidingsbesluit / 698
13.4 De burgerlijke rechter: bevoegdheid en ontvankelijkheid / 699
13.4.1 Bevoegdheid burgerlijke rechter / 699
13.4.2 Bevoegdhedenovereenkomsten en ontvankelijkheid eiser / 700
13.5 Verdeling van rechtsmacht bij bevoegdhedenovereenkomsten / 701
13.5.1 Formele rechtskracht / 701
13.5.2 Bevoegdhedenovereenkomsten en schadevergoeding / 702
13.5.3 Resumerend: versnipperde rechtsmacht / 706
13.6 Afstand van recht en forumkeuze / 707
13.6.1 Afstand van recht / 707
13.6.2 Forumkeuze / 711
13.7 Nationale ombudsman en Commissie van Aanbestedingsexperts / 712
13.7.1 Klachtbehandeling / 712
13.7.2 Nationale ombudsman / 713
13.7.3 Commissie van Aanbestedingsexperts / 716
13.8 Alternatieve geschilbeslechting: alternative dispute resolution (ADR) / 718
13.8.1 Vormen van alternatieve geschilbeslechting / 718
13.8.2 Arbitrage / 719
13.8.3 Bindend advies / 722
13.8.4 Mediation / 726
13.9 Slot / 729

DEEL IV. SLOT / 731

HOOFDSTUK 14
De verhouding tussen publiek- en privaatrecht: rechtsontwikkeling en toekomstvisie / 733
14.1 Inleiding / 733
14.2 De bijzondere positie van de overheid in het privaatrecht / 734
14.3 Een multifunctioneel en contextafhankelijk onderscheid / 735
14.3.1 Multifunctioneel en contextafhankelijk / 735
14.3.2 Toepasselijk recht / 736
14.3.3 Rechtsbescherming / 739
14.3.4 Meer functies, verschillende criteria / 743
14.4 Verpubliekrechtelijking van het privaatrechtelijk overheidshandelen / 745
14.4.1 Verpubliekrechtelijking / 745
14.4.2 Nationale ontwikkelingen / 746
14.4.3 Europeanisering / 748
14.4.4 Globalisering (“Global Administrative Law”) / 754
14.5 Wettelijke voorzieningen voor het privaatrechtelijk overheidshandelen / 759
14.5.1 Wetsvoorstellen / 759
14.5.2 Codificatie: verhouding publiek- en privaatrecht / 762
14.6 Slot / 765

JURISPRUDENTIEREGISTER / 767
TREFWOORDENREGISTER / 789