Elon Musk is pas 44 jaar oud. Is dat niet een beetje jong voor een biografie?
Dat was inderdaad een dilemma. Het staat buiten kijf dat Elon Musk zelfs als veertiger al een buitengewoon leven heeft geleid. Er is niemand in de geschiedenis die zoveel effect heeft gehad op zoveel verschillende industrieën als hij, of het nu gaat om online betalen met PayPal, duurzame energie met SolarCity, de elektrische auto met Tesla Motors, of de commerciële ruimtevaart met SpaceX. Aan de andere kant is het boek in zekere zin nu al gedateerd. Zo heeft Musk onlangs een doorbraak bereikt met de ontwikkeling van de Hyperloop, een vacuümbuis waarin mensen in capsules met snelheden tot twaalfhonderd kilometer per uur kunnen worden vervoerd. Zijn drang om problemen op te lossen maakt hem tot een van de meest gedreven mensen op de planeet. Hij is nog lang niet klaar.
Waar komt dat idealisme vandaan?
Een van Musks eigenschappen is dat hij menselijk lijden persoonlijk opvat. Dat komt voor een deel omdat hij zelf zo'n moeilijke jeugd heeft gehad. Zijn ouders waren gescheiden, en op school werd hij regelmatig gepest en geslagen. Die ervaringen hebben hem niet alleen gehard, maar verklaren ook zijn geldingsdrang. Hij heeft een enorme behoefte om de wereld te bewijzen dat hij speciaal is. Maar het is een vreemd soort idealisme. Waar de meeste mensen klimaatverandering beschouwen als een complex probleem dat het individu overstijgt gaat hij gewoon aan de slag. Hij denkt echt dat hij de wereld in zijn eentje kan helpen veranderen.
Tegelijkertijd kan hij bijzonder hardvochtig zijn. Zo maakte hij ooit een werknemer met de grond gelijk omdat die het waagde om de geboorte van zijn kind voorrang te geven boven zijn professionele verplichtingen.
Musk heeft een enorme empathie met de mensheid in haar geheel, maar op een persoonlijk niveau heeft hij moeite om zich in anderen in te leven. Hij heeft zijn hele leven geworsteld met het uiten van zijn gevoelens, ook omdat hij zo'n eenzaam kind was. Dat is tegelijkertijd de reden dat hij een behoorlijk slechte manager is. Als beginnend ondernemer werd hij tot twee keer toe afgezet als directeur omdat hij de gewoonte had om mensen af te blaffen en te demoraliseren. Hij is in de loop der jaren wel iets bijgetrokken, maar hij is nog steeds geen gemakkelijke man om voor te werken.
Waar staat hij in het rijtje grote uitvinders?
Ondanks al zijn invloed heeft Musk nog steeds geen massasucces geboekt. Tesla is toch vooral een auto voor de allerrijksten, en SpaceX heeft weliswaar de kosten van ruimtevaart verlaagd, maar ook weer niet zo veel dat het baanbrekend is. Maar als Musk er de komende jaren in slaagt om een betaalbare elektrische auto en een herbuikbare raket te bouwen dan wordt hij een legende van het kaliber Steve Jobs of Thomas Edison.
In hoeverre kunnen we zelf een beetje als Elon Musk worden?
De omstandigheden die hem gevormd hebben zijn zo uniek dat dat eigenlijk niet mogelijk is. Maar mensen kunnen zeker van hem leren. Musk is bijvoorbeeld erg goed in het stellen van prioriteiten. In elk van zijn bedrijven weet hij feilloos wat de grootste struikelblokken zijn en hoe hij die moet wegnemen. Daarnaast weigert hij consequent om genoegen te nemen met eenvoudige antwoorden. Zijn werknemers moeten altijd precies uitleggen waarom iets wel of niet mogelijk is voordat hij zijn fiat geeft. Maar zijn grootste talent is dat hij werknemers weet te inspireren tot een enorme loyaliteit. Het lukt hem om een Steve Jobs-achtige bezieling bij zijn mensen op te roepen. Het zijn ook geen gewone bedrijven die hij heeft opgericht. Waar Facebook je wil helpen om je babyfoto's te delen, probeert Musk mensen op Mars te zetten en de wereld te beschermen tegen vernietiging. Hij is vastbesloten om geschiedenis te schrijven, en geeft zijn werknemers de mogelijkheid om daar deel van uit te maken.
Ondertussen verspreidt hij zijn aandacht over minstens vier projecten die stuk voor stuk een levenswerk zouden kunnen zijn. Hoe blijft hij gefocust?
Musk besteedt het leeuwendeel van zijn energie aan Tesla and SpaceX. Het is tamelijk uitzonderlijk dat twee van zulke grote bedrijven door dezelfde persoon worden geleid, maar hij speelt het klaar met een bijna barbaars werkschema. Zijn arbeidsethos is onovertroffen, maar ik denk dat hij langzamerhand verslaafd is geraakt aan het aangaan van steeds meer nieuwe uitdagingen. Het is de vraag hoe lang hij dit vol kan houden. Er bestaat een reëele kans dat hij teveel hooi op zijn vork neemt. Naast zijn werkverplichtingen deelt hij ook nog eens de zorg voor zijn vijf kinderen, een tweeling en een drieling.
Een paar weken geleden leek het alsof de sleet er al een beetje in begon te komen. Beleggers stapten massaal uit SolarCity en Tesla omdat ze twijfels hadden over de langetermijnverwachtingen. Musks vermogen van tien miljard dollar werd daarmee bijna gehalveerd. Hoe gaat hij om met dit soort tegenslagen?
Door zijn inzet te verdubbelen. Toen de koers van SolarCity begon te kelderen kocht hij juist aandelen bij. Musk wedt altijd op zichzelf. Het is geen strategie die voor iedereen is weggelegd, maar hij lijkt er juist door op te bloeien. En kennelijk met succes: de koersen zijn sindsdien weer opgeveerd.
Wat gaat hij de komende jaren nog bereiken?
Ik ben er behoorlijk zeker van dat SpaceX naar Mars gaat, misschien al binnen tien jaar. Toen ik aan het boek begon, was ik daar nog sceptisch over, maar het bedrijf beschikt over een onwaarschijnlijke verzameling briljante mensen die tot bijna alles in staat lijkt. Er is zelfs een kans dat Elon de eerste persoon op Mars wordt. Dat zou hem verheffen tot een Magellaan, of een Columbus.¶
Over Jeroen Ansink
Jeroen Ansink is journalist in New York. Hij schrijft en schreef onder meer voor HP/De Tijd, Elsevier Weekly Magazine en Fortune.com. Voor Managementboek schrijft hij interviews. Ansink voltooide een vrij doctoraal in de Letteren aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en behaalde het certificaat Business Journalism aan de Wharton Business School aan de Universiteit van Pennsylvania.
